گنبد علویان در چهار باغ
علویان، در نزدیکی میدان
امام رزاده عبداله قرار
دارد. بر اساس شناسنامه
فنی بنا، این گنبد یکی از
یادمانهای متعلق به اواخر
دوره سلجوقیان در قرن ششم
هجری است، که توسط خاندان
علویان ابتدا به عنوان
مسجد احداث شده است و سپس
در دوره های بعد با ایجاد
سردابی در زیر زمین، به
مقبره ان خاندان تبدیل
گردیده است.
خاقانی به کنایه ، از آن
به عنوان " گنبد سبز" یاد
نموده است و فرهنگ
عامیانه مردم استان همدان
نیز بر این امر دلالت
دارد که می گوید:
" دلا دوشم، دلا دوشم،
دلا دوش "
" به حق گنبد سبز سیه
پوش"
اما چرا سیه پوش؟ توضیح
آن این است که : یک دسته
از بازماندگان فعلی
علویان در همدان، هنوز هم
"سیه پوش" هستند و یا
شناسنامه هائی به این
عنوان وجود دارند. راوندی
صاحب "مجمع
التواریخ و القصص"
نیز گنبد علویان را به
عنوان
"تریه اسلاف" مطرح نموده
است.
علت نامگذاری این بنا به
گنبد علویان این بوده است
که در گذشته های دور
دارای گنبد بوده، گرچه در
اثر گذشت زمان، گنبد آن
فرو ریخته است. از سوی
دیگر، علاقه شدید مردم به
سادات و دوستداران علی
(ع) و مدفون بودن دو تن
از احفاد خاندان علویان
در این بنا، از دلایل
دیگر آن بوده است.
متاسفانه از هویت دقیق
مدفونین اطلاعات دقیقی در
دست نیست . این اثر که
یکی از شاهکارهای معمار و
گچ بری بعد از اسلام در
همدان است، طی شماره 94
در مورخه 15/10/1310 در
فهرست آثار ملی به ثبت
رسیده است.
اکثر شهرهای استان و خصوصاً همدان، نهاوند و تویسرکان از
قدمت بسیار بالایی برخوردارند. هرودت مورخ یونانی، نام
همدان را اکباتان ثبت کرده است و بنای این شهر را را به
دیااکو، موسس سلسله ی مادها نسبت داده است.
هخامنشیان، همدان باستان را به نام هگمتانه ( به معنی محل
اجتماع ) و به عنوان پایتخت تابستانی خود برگزیده بودند،
که اولین پایتخت نخستین تشکیلات حکومتی در ایران بوده است.
کاوشهای باستان شناسی انجام شده در تپه ی گیان نهاوند و
محوطه حیقوق نبی و مهاجرت حضرت حیقوق نبی به تویسرکان ( در
حدود 700 سال قبل از میلاد) و وجود تپه ی باستانی باباکمال
در تویسرکان و تپه ی باستانی نوشیجان در نزدیکی ملایر نیز
حاکی از قدمت این سه شهر می باشند.
همچنین آثار تاریخی و فرهنگی متعدد موجود در همدان، موجب
شد تا در جلسه ای مورخه 2/2/1370 شورای عالی شهرسازی و
معماری کشور، این شهر به عنوان یکی از شش شهر تاریخی و
فرهنگی کشور شناخته شود.