برج قربان، یکی از آثار
تاریخی قرن هفتم یا هشتم
هجری است، که در محل زندی
های شهر همدان، بین چهار
باغ شهید مدنی و خیابان
طالقانی ، جنب دبیرستان
ابن سینا واقع است. این
بناء مدفن شیخ الاسلام
حسن بن عطار حافظ
ابوالعلاء همدانی و جمعی
از امرای سلجوقی است.
عثکل ، جد اعلای او، عرب
تبار بوده ولی او و
پدرانش همدانی بوده اند.
تاریخ وفات حافظ
ابوالعلاء را در ذیحجه
488 هجری نوشته اند.
یاقوت حموی در جزء هشتم
"معجم الادبا " آورده است
که : حافظ برای فرا گرفتن
نحو، لغت، حدیث و علوم
قرآنی، به بغداد، اصفهان
و خراسان مسافرت نمود
اساتیدی چون حسین وباس،
ابوعلی حداد ، ابوالقاسم
بن بیان و ابوعبدا...
قراوی را درک کرده است.
تا آنجا که بعدها ، حفاظ
و بزرگان حدیث، از وی نقل
حدیث و روایت کرده اند.
او یکی از زهاد، محدثین و
حافظان قرآن بوده و در
طول زندگی اش وقت خویش را
با قرآن و حدیث گذرانده و
به ارشاد مردم زمان خود
پرداخته است.سپس
به همدان مراجعت نمود و
در محلی که فعلاً برج
قربان نامیده می شود و در
گذشته باب الاسد خوانده
می شد، می زیسته است.
وی
در 19 جمادی الاول 567،
در سن 79 سالگی در همدان
وفات یافته و در سرداب
برج مدفون شده است. از
جمله تالیفاتش ، کتاب
"الهادی و زاد المسافرین
" در 50 مجلد می باشد.
درباره مقام او اشعاری از
خاقانی شروانیف و موفق بن
احمد مکی موجود است. از
شاگردان او می توان از
ابن ممانی همدانی نام
برد، که در جهاد بر ضد
مغولان ، در سال 618
هجری، خود و فرزندش به
شهادت رسیده اند. درباره
علت نامگذاری این بنا به
برج قربان معروف است که
در جریان شورش افاغنه در
اواخر دوره صفویه ، فردی
به "نام قربان" این محل
را سنگر گاه خود قرارداده
و ضمن دفع شورشگران ، از
اهالی محل دفاع کرده است.
از این رو مسجد و بقعه ،
بنام او شهرت یافته است.
در سال 1312 و در حین
انجام تعمیرات، در زیر
برج سردابی یافتند، که
کلیه قبور اشاره شده در
آنجا قرار داشتند. این
برج در تاریخ 28/3/1354 و
به شماره 1078/3 در فهرست
آثار تاریخی و ملی ایران
به ثبت رسیده است.
اکثر شهرهای استان و خصوصاً همدان، نهاوند و تویسرکان از
قدمت بسیار بالایی برخوردارند. هرودت مورخ یونانی، نام
همدان را اکباتان ثبت کرده است و بنای این شهر را را به
دیااکو، موسس سلسله ی مادها نسبت داده است.
هخامنشیان، همدان باستان را به نام هگمتانه ( به معنی محل
اجتماع ) و به عنوان پایتخت تابستانی خود برگزیده بودند،
که اولین پایتخت نخستین تشکیلات حکومتی در ایران بوده است.
کاوشهای باستان شناسی انجام شده در تپه ی گیان نهاوند و
محوطه حیقوق نبی و مهاجرت حضرت حیقوق نبی به تویسرکان ( در
حدود 700 سال قبل از میلاد) و وجود تپه ی باستانی باباکمال
در تویسرکان و تپه ی باستانی نوشیجان در نزدیکی ملایر نیز
حاکی از قدمت این سه شهر می باشند.
همچنین آثار تاریخی و فرهنگی متعدد موجود در همدان، موجب
شد تا در جلسه ای مورخه 2/2/1370 شورای عالی شهرسازی و
معماری کشور، این شهر به عنوان یکی از شش شهر تاریخی و
فرهنگی کشور شناخته شود.