اکثر شهرهای استان و خصوصاً همدان، نهاوند و تویسرکان از قدمت بسیار بالایی برخوردارند. هرودت مورخ یونانی، نام همدان را اکباتان ثبت کرده است و بنای این شهر را را به دیااکو، موسس سلسله ی مادها نسبت داده است.
هخامنشیان، همدان باستان را به نام هگمتانه ( به معنی محل اجتماع ) و به عنوان پایتخت تابستانی خود برگزیده بودند، که اولین پایتخت نخستین تشکیلات حکومتی در ایران بوده است.
کاوشهای باستان شناسی انجام شده در تپه ی گیان نهاوند و محوطه حیقوق نبی و مهاجرت حضرت حیقوق نبی به تویسرکان ( در حدود 700 سال قبل از میلاد) و وجود تپه ی باستانی باباکمال در تویسرکان و تپه ی باستانی نوشیجان در نزدیکی ملایر نیز حاکی از قدمت این سه شهر می باشند.
همچنین آثار تاریخی و فرهنگی متعدد موجود در همدان، موجب شد تا در جلسه ای مورخه 2/2/1370 شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، این شهر به عنوان یکی از شش شهر تاریخی و فرهنگی کشور شناخته شود.